W ubiegłym tygodniu składali ślubowania nowo wybrani wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. Wybrano też nowe zarządy powiatów i województw. Rusza kadrowa karuzela w instytucjach kultury. Nowe władze nie mogą jednak wymieniać dyrektorów tylko dlatego, że „nie pasują do ich koncepcji”. Do odwołania muszą zostać spełnione przesłanki określone w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
Zgodnie z art. 15. ust. 6. Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej dyrektor samorządowej instytucji kultury powołany na czas określony[1] może być odwołany przed upływem tego okresu tylko w bardzo określonych przypadkach, tj.: na własną prośbę, z powodu choroby trwale uniemożliwiającej wykonywanie obowiązków, z powodu naruszenia przepisów prawa w związku z zajmowanym stanowiskiem oraz w przypadku odstąpienia od realizacji umowy określającej warunki organizacyjno-finansowe działalności instytucji kultury oraz program jej działania.
Naruszenie prawa w związku z zajmowanym stanowiskiem
Potencjalnie najbardziej niebezpiecznym dla dyrektorów przepisem jest ten dotyczący naruszenia przepisów prawa w związku z zajmowanym stanowiskiem. W takiej sytuacji nie liczy się bowiem skala naruszenia prawa. Można więc zostać odwołanym praktycznie za każde naruszenie przepisów.
Potwierdza to wyrok WSA w Krakowie z 18 listopada 2016 r. W sprawie tej sąd rozpatrywał skargę byłego dyrektora Centrum Kultury i Sportu, który został odwołany przez organizatora m.in. z powodu naruszenia ustawy o zamówieniach publicznych.
Jak stwierdził sąd, przepis zawarty w ustawie nie zawiera warunku, aby naruszenie prawa miało charakter rażący bądź istotny. Dla odwołania dyrektora instytucji kultury wystarczające jest każde naruszenie prawa związane z zajmowanym stanowiskiem. Według sądu prawo pozwala na odwołanie dyrektora instytucji kultury w przypadku naruszenia prawa niezależnie od tego, czy takie naruszenie jest istotne czy też nie. Według sądu osoba pełniąca funkcję kierowniczą ponosi zwiększoną odpowiedzialność związaną z kierowaniem daną jednostką i naruszenie prawa może być podstawą do jej odwołania.
Ocena czy w konkretnym przypadku przesłanki do odwołania dyrektora zostały spełnione, mieści się w zakresie kompetencji organizatora. Jednak, na co zwracają uwagę sądy, nie może mieć ona charakteru dowolnego i arbitralnego. Oznacza to, że w uzasadnieniu zarządzenia dot. odwołania dyrektora ze stanowiska ocena ta musi być dokładnie i szczegółowo umotywowana. Zaniedbania po stronie dyrektora, które mają prowadzić do odwołania go ze stanowiska dyrektora instytucji kultury, muszą być wykazane w postępowaniu poprzedzającym podjęcie zarządzenia. W uzasadnieniu zaś samego aktu odwołania dyrektora muszą zostać szczegółowo wskazane zarzucane mu nieprawidłowości oraz winno zostać przekonująco umotywowane wypełnienie przez nie ustawowych przesłanek.
Choroba trwale uniemożliwiająca wykonywanie obowiązków
Nieco trudniej odwołać dyrektora z powodu choroby trwale uniemożliwiającej wykonywanie obowiązków. Musi to być przypadłość, która rzeczywiście uniemożliwia wykonywanie obowiązków w dłuższej perspektywie.
Potwierdził to swoim orzeczeniem z 22 grudnia 2106 r. WSA w Gdańsku, który badał sprawę odwołania dyrektora gminnego ośrodka kultury i biblioteki publicznej w jednej z pomorskich gmin. Dyrektor przebywał na zwolnieniu przez 14 dni i poinformował e-mailem organizatora o jego prawdopodobnej kontynuacji. Sąd uznał, że tak krótkotrwałej, jednorazowej absencji skarżącego spowodowanej chorobą nie można było uznać za taką, która w sposób trwały uniemożliwiła mu realizowanie celów, które legły u podstaw powołania go na stanowisko dyrektora ośrodka kultury. Ponadto zdaniem sądu zawarte w e-mailu stwierdzenie, z którego wynikało, że zwolnienie dyrektora być może zostanie przedłużone, nie mogło być brane pod uwagę przez organizatora jako zdarzenie przyszłe i niepewne.
Utrata zaufania
Dyrektora można odwołać tylko na podstawie wyżej wymienionych przesłanek zawartych w art. 15. ust. 6. Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Tzw. utrata zaufania nie mieści się w tym katalogu i nie może być powodem odwołania. W tej sprawie wypowiedział się w przywołanym wyżej wyroku WSA w Krakowie.
Czy zarządzenie w sprawie odwołania dyrektora instytucji kultury można zaskarżyć do sądu administracyjnego?
Można, ponieważ zarządzenia prezydenta, burmistrza lub wójta o powołaniu lub odwołaniu ze stanowiska dyrektora instytucji kultury nie są jedynie aktami z zakresu prawa pracy i nie można pozbawić możliwości objęcia ich kontrolą sprawowaną przez sądy administracyjne. Takie stanowisko potwierdził NSA postanowieniem z 7 lipca 2015 r. Sprawa dotyczyła odwołania dyrektora muzeum w Grudziądzu.
Sąd stwierdził, że akt odwołania dyrektora instytucji kultury chociaż ma charakter personalny, ale nie jest aktem stricte prywatnoprawnym, gdyż obsada stanowiska dyrektora jest formą zarządzania placówką związaną z realizacją przez gminę jej zadania własnego w zakresie działalności kulturalnej, co niewątpliwie wchodzi w zakres administracji publicznej.
Wprawdzie akt odwołania dyrektora wywołuje również skutki w sferze prawa pracy, jednak okoliczność ta ma takie następstwo, że odwołany dyrektor może kwestionować sam akt odwołania (zarządzenie organu gminy) przed sądem administracyjnym, natomiast własnego interesu w sferze skutków, jakie ów akt wywołuje w zakresie praw pracowniczych może dochodzić przed sądem pracy.[1] To znaczy powołany po 1 stycznia 2012 r. – według zasad wprowadzonych nowelizacją ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej z 31 sierpnia 2011 r.
One thought on “Jak odwołać dyrektora instytucji kultury?”