Koszty otwarcia bibliotek w soboty przekraczają otrzymane dofinansowanie na zakup nowości czytelniczych – to jeden z wniosków ogólnopolskiego badania Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0, zrealizowanego przez Stowarzyszenie Dyrektorek i Dyrektorów Bibliotek INICJATYWY.
Prezentacja wyników badania odbyła się podczas konferencji online, która miała miejsce 23 stycznia 2025 r. W ankiecie wzięło udział około 400 dyrektorek i dyrektorów bibliotek publicznych, w tym 193 biblioteki zlokalizowane w gminach wiejskich, 113 w gminach miejsko-wiejskich, 48 w gminach do 20 tys. mieszkańców, 32 w gminach do 100 tys. mieszkańców oraz 14 w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców.
W ramach ankiety badacze pytali o różne priorytety Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0, w tym zakup nowości i zdalnego dostępu, infrastrukturę bibliotek oraz program BLISKO.
Program wspierający zakup nowości wydawniczych cieszy się dużą popularnością wśród bibliotekarzy biorących udział w badaniu. Dotacje na zakup książek stanowią realne wsparcie, a także często kartę przetargową w rozmowach z samorządami, które muszą zapewnić wkład własny, aby biblioteka mogła skorzystać z programu.
Korzystanie z programu wiąże się jednak z obowiązkiem otwierania bibliotek również w soboty. Dla części placówek jest to poważny problem, a nawet bariera uniemożliwiająca udział w programie. Wiele bibliotek nie przystępuje do niego właśnie z tego powodu – nie są w stanie zapewnić tzw. otwartych sobót bez szkody dla funkcjonowania w pozostałe dni tygodnia. Ma to oczywiście związek z bardzo niewielką obsadą kadrową tych placówek.
Podzielone opinie budzi także program „Infrastruktura bibliotek”, który wspiera inwestycje w modernizację placówek. Kontrowersje dotyczą między innymi okresu trwałości projektu, wynoszącego aż 10 lat. Według części bibliotekarzy tak długi czas to de facto przepaść cywilizacyjna i technologiczna. Z drugiej strony jego długość stanowi zabezpieczenie przed zakusami samorządów, które mogłyby po kilku latach przeznaczyć biblioteczne obiekty na inne cele.
Ogólne opinie na temat Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 są zróżnicowane. Nie brakuje głosów podkreślających, że jest to bardzo ważny program, który pozwala na uatrakcyjnienie oferty i wzbogacenie zbiorów. Część respondentów uważa jednak, że program nie spełnił swojej roli wobec najmniejszych bibliotek, wspierając przede wszystkim te placówki, które dysponują liczniejszą kadrą.
Ze szczegółowymi wynikami ankiety można zapoznać się na profilu Stowarzyszenia Dyrektorek i Dyrektorów Bibliotek INICJATYWY. Na kanale stowarzyszenia w serwisie YouTube dostępny jest także zapis konferencji.