7 kwietnia 2024 r. w Polsce odbędą się wybory samorządowe. Wybierzemy wójtów, burmistrzów, prezydentów oraz radnych gminnych, powiatowych i wojewódzkich. Czy osoba kierująca samorządową instytucją kultury może zostać radnym lub radną?
Dyrektorzy samorządowych instytucji kultury często są osobami rozpoznawalnymi w swoich środowiskach. Z tego powodu niejednokrotnie rozważają kandydowanie do władz samorządowych lub są do tego nakłaniani.
Czy dyrektor domu kultury lub biblioteki ma prawo kandydować i zostać radnym? To zależy do jakiego samorządu zamierza kandydować i jaki samorząd jest organizatorem jego instytucji. Ustawy samorządowe zakazują bowiem radnym pełnienia funkcji kierownika jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy w tym samym samorządzie. W tym przypadku jednostkę organizacyjną należy rozumieć szeroko, a więc nie tylko jednostkę budżetową, ale również inne podmioty, dla których samorząd jest organem założycielskim, w tym organizatorem w przypadku instytucji kultury. Konflikt interesów byłby w takich przypadkach oczywisty, bo radny ma wpływ na decyzje finansowe, w tym wysokość dotacji podmiotowej dla instytucji kultury.
Oznacza to, że nie można być radnym gminnym i dyrektorem gminnego ośrodka kultury w tej samej gminie. Analogiczna zasada dotyczy również samorządu powiatowego i wojewódzkiego. Nie można więc być np. dyrektorem biblioteki powiatowej i radnym powiatowym, albo dyrektorem teatru, dla którego organizatorem jest samorząd województwa i jednocześnie radnym wojewódzkim. Regulują to art. 24 b Ustawy o samorządzie gminnym, art. 24 ustawy o samorządzie powiatowym oraz art. 25 Ustawy o samorządzie wojewódzkim.
Przepisy jednak nie wykluczają samego kandydowania. To oznacza, że dyrektor może wystartować w wyborach. Jeśli nie wygra wyborów, to nic się nie dzieje. Ale jeśli zdobędzie mandat, to obowiązany jest złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy, przed złożeniem ślubowania. Urlop otrzymuje na okres sprawowania mandatu oraz 3 miesięcy po jego wygaśnięciu.