Instytucja kultury zakończyła rok stratą sięgającą niemal 299 tys. zł. Jednocześnie zakupiono tam alkohol za niemal 120 tys. zł, a kolejne ponad 14 tys. zł wydano na przygotowanie receptury specjalnej edycji ginu i zaprojektowanie dla niego etykiety. To jedno z ustaleń inspektorów NIK po kontroli w instytucjach kultury w województwie zachodniopomorskim.
Brak jasnych reguł w przyznawaniu dotacji instytucjom kultury, stwierdziła Najwyższa Izba Kontroli podczas kontroli w Zachodniopomorskiem. NIK skontrolowała Urząd Miasta Szczecin, Urząd Miejski w Koszalinie oraz Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, a także pięć instytucji kultury: Szczecińską Agencję Artystyczną, Willę Lentza, Teatr Polski w Szczecinie, Bałtycki Teatr Dramatyczny im. J. Słowackiego w Koszalinie, Centrum Kultury 105 w Koszalinie.
Jak wynika z ustaleń NIK, w latach 2021-2024 w taki nietransparentny sposób skontrolowane samorządy przekazały instytucjom kultury w sumie niemal 18 mln zł. Z kolei brak należytego nadzoru ze strony prezydenta Szczecina spowodował, że Willa Lentza w nie zwróciła miastu 423 tys. zł, których nie wykorzystała w 2021 r. z dotacji przeznaczonej na bieżącą działalność. W tej sprawie Najwyższa Izba Kontroli złożyła zawiadomienie do prokuratury.
W okresie objętym kontrolą środki przekazywane przez urząd miejski w Szczecinie na bieżącą działalność (dotacje podmiotowe) samorządowych instytucji kultury rosły z roku na rok. W 2021 r. wyniosły ponad 58,8 mln zł, natomiast w 2024 r. wzrosły do ponad 75,3 mln zł. Wysokość przyznawanych dotacji ustalano w oparciu o możliwości finansowe miasta, ale także, jak wyjaśniali urzędnicy, biorąc pod uwagę zakres i przedmiot działalności instytucji, charakter świadczonych przez nią usług (czy są to usługi odpłatne, czy też nieodpłatne), wysokość kosztów tych usług oraz możliwość prowadzenia działalności gospodarczej.
Najwięcej zastrzeżeń kontrolerów NIK wzbudziło gospodarowanie środkami z dotacji w szczecińskiej Willi Lentza. W 2021 r. instytucja otrzymała z budżetu miasta na bieżącą działalność niemal 3,3 mln zł i nie wykorzystała ok. 423 tys. zł, głównie z powodu ograniczenia działalności w związku z wybuchem pandemii COVID-19. Pieniądze powinny zostać zwrócone do końca roku, jednak tak się nie stało. Willa Lentza wydała je w kolejnych latach, ale nie rozliczyła dotacji i nie przekazała urzędowi miasta informacji na temat tego, na co została przeznaczona. Nierozliczenie tych środków naraziło budżet instytucji na dodatkowe koszty z tytułu odsetek, które na dzień 16 września 2024 r. wynosiły niemal 166 tys. zł. Kierownictwo instytucji zapewniało, że nie było świadome naruszenia przepisów, a urząd miasta rozpoczął procedurę odzyskiwania niezwróconej kwoty dopiero po wykryciu tej nieprawidłowości przez NIK. Zdaniem Izby z powodu nienależytego nadzoru prezydent Szczecina doprowadził do zaniżenia dochodów miasta o niemal 589 tys. zł. W tej sprawie NIK skierowała zawiadomienia do rzecznika dyscypliny finansów publicznych oraz do prokuratury.
Kolejne zawiadomienie do prokuratury dotyczy dyrektorki Willi Lentza w Szczecinie, która w okresie od 21 października 2022 r. do 19 kwietnia 2024 r. podjęła z rachunku bankowego instytucji dwie zaliczki – w sumie ponad 27 tys. zł. Zdaniem Izby wypłacenie pieniędzy bez określonego celu oraz ich zwrot, w jednym przypadku po 63, a w drugim po 456 dniach było działaniem bezprawnym.
NIK zawiadomiła prokuraturę także w sprawie pracowniczki Szczecińskiej Agencji Artystycznej. Zdaniem Izby w okresie od 22 listopada 2021 r. do 10 kwietnia 2024 r. dysponowała ona bezprawnie trzema zaliczkami wynoszącymi w sumie 14,6 tys. zł. Powinny zostać rozliczone nie później niż 30 dni po zakończeniu zadania, na które zostały przeznaczone, ale z ustaleń kontroli wynika, że zostały zwrócone po 350, 298 i 332 dniach. Kierownictwo agencji pobierało pieniądze na ten cel z pensji pracowniczki.
Podczas kontroli prowadzonej w Szczecinie i w Koszalinie NIK stwierdziła także, że działalność samorządowych instytucji kultury nie gwarantowała prawidłowej realizacji zadań w kwestiach: organizacji tych instytucji, zamówień publicznych czy gospodarki finansowej. Wykryte nieprawidłowości dotyczyły, m.in:
- niewyceniania i niewprowadzania do ewidencji księgowej nabywanych przez instytucje kultury autorskich praw majątkowych, praw pokrewnych i licencji (we wszystkich skontrolowanych instytucjach),
- sporządzania umów przeniesienia autorskich praw majątkowych w sposób nierzetelny i niezgodny z przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, co niedostatecznie zabezpieczało interesy kontrolowanych instytucji (nieprawidłowość dotyczyła niemal wszystkich instytucji, z wyjątkiem Wilii Lentza),
- niepublikowania w BIP informacji o naborze kandydatów do zatrudnienia (we wszystkich instytucjach),
- zawierania umów cywilnoprawnych z własnymi pracownikami na wykonywanie zadań, które mieli już w zakresie swoich obowiązków (Szczecińska Agencja Artystyczna i Centrum Kultury 105 w Koszalinie),
- powierzania głównym księgowym zadań zarządzania instytucją kultury (Teatr Polski w Szczecinie i Bałtycki Teatr Dramatyczny w Koszalinie),
- niepełnego przygotowania instytucji kultury do obsługi osób z niepełnosprawnościami (Centrum Kultury 105 i Bałtycki Teatr Dramatyczny w Koszalinie oraz Willa Lentza w Szczecinie).
Jak informuje NIK, mając na uwadze wyniki kontroli, w tym stwierdzone nieprawidłowości, izba wnioskowała do skontrolowanych samorządów m.in. o zwiększenie “nadzoru” nad prawidłowym rozliczaniem i wykorzystywaniem przekazywanych instytucjom kultury dotacji, a w przypadku Szczecina także o opracowanie strategii organizowania, prowadzenia i rozwoju działalności kulturalnej w mieście. Według NIK wnioski zostały przyjęte, a skontrolowane urzędy podjęły już działania by je zrealizować.
Wystąpienia pokontrolne dostępne są na stronie NIK
fot. ilustracyjne