Ile zarabia dyrektor ośrodka kultury?

Wreszcie ktoś to policzył. Przynajmniej w jednym z województwie.

Dyrektorzy domów, ośrodków i centrów kultury na Dolnym Śląsku zarabiają nieco więcej niż wynika z raportów popularnego portalu poświęconego tematyce wynagrodzeń. Nie zmienia to jednak faktu, że z reguły są gorzej wynagradzani niż szefowie innych instytucji samorządowych. Takie m. in. wnioski płyną z lektury artykułu pt. „Menedżer czy artysta? Profil zawodowy i wynagrodzenia dyrektorów samorządowych instytucji kultury na Dolnym Śląsku”, który ukazał się w „Pracach Naukowych Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości z siedzibą w Wałbrzychu”. Autorem opracowania jest Paweł Kamiński, doktorant Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu i prezes Stowarzyszenia Dyrektorów Samorządowych Instytucji Kultury.

W badaniu użyto dwóch metod. Pierwsza, to ankieta elektroniczna rozesłana do 160 instytucji z terenu Dolnego Śląska. Wypełniło ją 40 dyrektorów, tj. 25 proc. z zaproszonych do badania. Druga metoda, to analiza oświadczeń majątkowych dyrektorów instytucji za 2015 rok dostępnych w Biuletynach Informacji Publicznej. Analizie poddano 132 oświadczenia majątkowe. Dla potrzeb badania poziomu wynagrodzeń dyrektorów wykorzystano 118 spośród nich, odrzucając oświadczenia obejmujące niepełny rok (powołanie lub odwołanie w trakcie roku).

Większość to kobiety

Wśród osób, które wzięły udział w badaniu ankietowym było 14 mężczyzn i 26 kobiet, co stanowi odpowiednio 35 i 65 proc. Średnia wieku uczestników badania wyniosła nieco ponad 47 lat. Czas pełnienia funkcji dyrektora instytucji kultury wyniósł średnio 12 lat. Z kolei na podstawie analizy oświadczeń majątkowych udział kobiet w grupie dyrektorów dolnośląskich domów, ośrodków i centrów kultury oszacowano na 57,6 proc. Średni wiek dyrektorów oszacowano na około 48 lat, przy czym najstarszy dyrektor miał 64 lata a najmłodszy 29.

Spośród ankietowanych większość, tj. 52,5 proc. zatrudniona była w oparciu o powołanie na czas nieokreślony, tj. według zasad obowiązujących do 31 grudnia 2011 r. Pozostałe osoby zatrudnione według zasad obowiązujących od 1 stycznia 2012 r., tj. na czas określony od 3 do 7 lat. Największa grupa – 36,8 proc. zatrudniona była na okres 3 lat. Pięcio- i siedmioletnie kontrakty posiadało po 26,3 proc. badanych. Po 5,3 proc. badanych wskazało, że ich kontrakty opiewają na 4 lub 6 lat.

Dobrze wykształceni

Spośród osób biorących udział a badaniu największa grupa – 45 proc. zadeklarowała posiadanie wykształcenia magisterskiego i studiów podyplomowych. 42,5 proc. posiada tytuł zawodowy magistra. Jedna osoba, tj. 2,5 proc. badanych posiada stopień naukowy doktora. Licencjat posiada 5 proc. badanych. Analogiczna liczba uczestników ankiety nie ukończyła studiów wyższych i posiada wykształcenie średnie.

W części badania dotyczącej kierunku wykształcenia respondenci mogli wskazywać więcej niż jeden kierunek. Najwięcej wskazań padło na zarządzanie – 32,5 proc. Jedna czwarta wskazała pedagogikę, 20 proc. kulturoznawstwo, 17,5 proc. ekonomię, po 12,5 proc. padło na bibliologię i informację naukową oraz teatr. Po 7,5 proc. wskazań przypadło na socjologię i administrację. Wśród respondentów znaleźli się też absolwenci: etnologii, historii, językoznawstwa, literaturoznawstwa, plastyki, prawa oraz innych dziedzin, w tym m. in. nauk technicznych, ścisłych i medycznych.

Niecałe 4 tysiące „na rękę”

Wynagrodzenia oszacowano na podstawie informacji o rocznych dochodach z tytułu stosunku pracy zawartych w oświadczeniach majątkowych. Średnie wynagrodzenie roczne wyniosło 76.246,59 zł. Mediana wyniosła 70.600 zł. Rozpiętość wynagrodzeń sięgała od 34.570 zł do 148.796 zł.

Przyjmując założenie, że większość dyrektorów otrzymuje nagrodę roczną w wysokości średniomiesięcznego wynagrodzenia oraz uwzględniając zryczałtowane koszty uzyskania przychodu w kwocie 111,25 zł miesięcznie autor obliczył szacunkową wielkość średniej miesięcznej płacy brutto dyrektora domu, ośrodka lub centrum kultury. Zgodnie z powyższym wynosi ona około 5.976 zł. Przyjmując za postawę obliczeń medianę wynagrodzeń kwota przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto wynosi 5.542 zł brutto czyli około 3.927 zł netto.

Jak zastrzega autor opracowania kwoty te mogą być nieco zawyżone przez nagrody jubileuszowe, które w oświadczeniach majątkowych nie są wyodrębniane z ogólnej kwoty dochodu z tytułu wynagrodzenia.

Co ciekawe wyniki uzyskane na podstawie twardych danych okazują się wyższe niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie dyrektorów z kultury i sztuki oszacowane przez autorów Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń w 2015 roku – firmę Sedlak & Sedlak. Z raportu „Wynagrodzenia w kulturze i sztuce w 2015 roku” wynika, że przeciętne miesięczne wynagrodzenie dyrektorów z kultury i sztuki wyniosło 4.800 zł brutto¹. Różnica wynika zapewne z metodologii badania oraz jego ograniczonej reprezentatywności.

Przeciętna płaca za nieprzeciętne zaangażowanie

W odczuciu większości ankietowanych ich wynagrodzenia są niższe niż innych kierowników gminnych jednostek organizacyjnych w ich jednostce samorządu terytorialnego o analogicznym stażu i wykształceniu. Stwierdziło tak aż 60 proc. badanych. Pozostałe 40 proc. uważa swoje wynagrodzenie za porównywalnie z wynagrodzeniami kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Nikt z badanych nie zadeklarował wyższego wynagrodzenia w stosunku do kierowników jednostek w swojej gminie.

Opinia ta znajduje potwierdzenie w faktach. Na przykład w Jeleniej Górze średni roczny dochód dyrektorów miejskich instytucji kultury nie artystycznych (tj. z wyłączeniem Teatru im. Cypriana Kamila Norwida) wynosi ok. 72,8 tys. zł. To o około 5 tys. zł mniej od średnich dochodów dyrektorów placówek oświatowych i zdecydowanie mniej od dochodów członków zarządów spółek komunalnych, których dochody mieszczą się w przedziale 120-160 tys. zł rocznie².

Odczucia badanych są zbieżne z odczuciami dotyczącymi adekwatności wynagrodzenia do posiadanych kwalifikacji, zaangażowania oraz charakteru pracy. Aż 55 proc. dyrektorów stwierdziło, że ich wynagrodzenia są zbyt niskie w stosunku do posiadanych kwalifikacji, zaangażowania oraz charakteru pracy, z czego 17,5 proc. zdecydowanie za niskie. Mniej niże jedna trzecia – 32,5 proc. – uznała swoje wynagrodzenie za adekwatne do kwalifikacji, zaangażowania oraz charakteru pracy. Pozostałe 12,5 proc. uznało, że ich wynagrodzenia są zbyt wysokie.

Kreatywność i kompetencje interpersonalne

W opinii dyrektorów do kluczowych kompetencji w ich pracy należą przede wszystkim kreatywność oraz kompetencje interpersonalne, w szczególności związane z zarządzaniem zespołem i kierowaniem ludźmi. W odpowiedziach na pytanie otwarte, właśnie kreatywność i zarządzanie zespołem były jednymi z najczęściej wskazywanych kompetencji. Wśród pożądanych cech wskazywano również: zdolności organizacyjne, komunikacyjne, mediacyjne. W opinii badanych, dyrektor domu, ośrodka czy centrum kultury powinien być odporny na stres i umieć szybko podejmować decyzje. W bardzo wielu wypowiedziach podkreślano rolę wiedzy i doświadczenia. Wskazywano też umiejętność prowadzenia dialogu ze społecznością lokalną. W kilku odpowiedziach pojawiły się wskazania dotyczące „twardych” kompetencji dot. pozyskiwania pieniędzy ze źródeł zewnętrznych oraz realizacji i rozliczania projektów.

Praca to pasja

Praca w kulturze dla większości badanych nie jest rozwiązaniem docelowym. Aż 32,5 proc. badanych prawdopodobieństwo zmiany pracy w kulturze na pracę w innej branży w perspektywie kilku najbliższych oceniła jako wysokie. Zmianę branży przewiduje prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością zadeklarowało 7,5 proc. badanych. 27,5 proc. uznaje taką ewentualność za umiarkowanie prawdopodobną. 22,5 proc. uznała zmianę branży za mało prawdopodobną, a 10 proc. w ogóle nie planuje zmienić pracy w kulturze na inną.

Wśród czynników motywujących do pozostania w branży wymieniano wysoką satysfakcję z pracy, uznanie w oczach lokalnej społeczności. Pracę w kulturze badani wielokrotnie nazywali swoją pasją i zamiłowaniem.

Wśród czynników motywujących do zmiany branży wymieniano przede wszystkim wysokość wynagrodzeń nieadekwatną do ilości pracy i ponoszonej odpowiedzialności. W tym kontekście podkreślano także negatywną rolę stresu towarzyszącego odpowiedzialności związanej z kierowaniem instytucją kultury. Jeden z respondentów porównał odpowiedzialność dyrektorów instytucji kultury do odpowiedzialności prezesów spółek, wskazując jednocześnie różnicę w wynagrodzeniach na niekorzyść tych pierwszych. Inny z badanych jako czynnik motywujący do zmiany pracy i emigracji wymienił urodzenie dziecka i zwiększone w związku z tym potrzeby rodziny.

Kolejnym ważnym czynnikiem motywującym do zmiany branży jest także konieczność pracy w weekendy i święta oraz wysoka dyspozycyjność.

Czynnikiem demotywującym do pracy w sektorze kultury są także niedobory budżetowe w instytucjach, deficyt pracowników oraz zwiększanie zadań instytucji przez organizatora bez zwiększania dotacji na ich realizację.

Wielu z badanych wśród powodów ewentualnej zmiany pracy i zmiany branży wymieniało zmiany związane z wyborami samorządowymi, lokalną politykę i trudne relacje z organizatorami.

Artykuł dostępny jest na stronie Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości z siedzibą w Wałbrzychu