Wygląda na to, że znalazłem kolejną lukę w Ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Czy osoba pełniąca obowiązki dyrektora instytucji kultury ma obowiązek realizować program działalności poprzedniego kierującego instytucją?
W przeszłości Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej nie dawała możliwości powierzania obowiązków dyrektora, czyli powoływania tzw. p. o. dyrektora. Zmieniła to nowelizacja, która weszła w życie 1 stycznia 2016 r. Od tego czasu obowiązuje, wprowadzony Ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów (tzw. deregulacyjną), art. 16a. Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Zgodnie z jego treścią do czasu powołania dyrektora (wyłonionego zarówno w konkursie, jak i bez konkursu) organizator może powierzyć pełnienie obowiązków dyrektora wyznaczonej osobie na okres nie dłuższy niż do końca sezonu artystycznego następującego po sezonie, w trakcie którego dyrektor został odwołany albo akt jego powołania wygasł — w przypadku instytucji artystycznej oraz na okres nie dłuższy niż rok — w przypadku instytucji kultury innej niż instytucja artystyczna.
Powierzenie możliwe jest tak naprawdę w dwóch przypadkach. Pierwszy, to sytuacja, w której powołanie dyrektora wygasło w związku z zakończeniem okresu, na który go powołano. Drugi, to wygaśnięcie powołania przed końcem tego okresu na skutek odwołania. Czy osoba, której powierzono pełnienie obowiązków ma obowiązek kontynuowania programu działalności dyrektora, który kierował instytucją przed powierzeniem?
„Chcieli dobrze”
Na pewno taka była intencja ustawodawcy. Wynika to z uzasadnienia projektu Ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów skierowanego do Sejmu 14 kwietnia 2014 r. Jak twierdzili jego autorzy, zaproponowany art. 16a to „oczekiwane uregulowanie incydentalnych i przejściowych wprawdzie, ale zasadniczych dla niektórych organizatorów i ich instytucji kultury problemów”. Nowy przepis miał ułatwić funkcjonowanie instytucji w sytuacjach nietypowych czy wręcz nadzwyczajnych, np. śmierci dyrektora, jego choroby, decyzji o skorzystaniu z uprawnień emerytalnych czy wcześniejszego odwołania z innych przyczyn przewidzianych ustawą. Jak czytamy w uzasadnieniu „w takich przypadkach interes instytucji kultury i jej organizatora wymaga, aby tego rodzaju zmiany personalne w jak najmniejszym stopniu oddziaływały na funkcjonowanie instytucji i realizację przez nią ustalonego z reguły na kilka lat programu działania czy zaplanowanego wcześniej sezonu artystycznego”. Według autorów projektu przepis umożliwiający powierzanie obowiązków dyrektora miał umożliwić kontynuowanie zaplanowanego programu działania instytucji do czasu wyłonienia w konkursie nowego dyrektora.
Program to część umowy
Czy jednak przepis art. 16a rzeczywiście gwarantuje, że p. o. dyrektora będzie kontynuował program swojego poprzednika? Moim zdaniem niekoniecznie. Zgodnie z art. 15 Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej organizator przed powołaniem dyrektora zawiera z nim odrębną umowę w formie pisemnej, w której strony określają warunki organizacyjno-finansowe działalności instytucji kultury oraz program jej działania. Umowa wchodzi w życie z dniem powołania dyrektora. Odmowa zawarcia umowy przez kandydata na stanowisko dyrektora powoduje jego niepowołanie na to stanowisko.
Jak wynika z brzmienia przepisu art. 15 program działania instytucji jest częścią umowy zawieranej pomiędzy organizatorem a dyrektorem. Nie jest więc samodzielnym dokumentem funkcjonującym niezależnie od umowy. To zaś skłania do wniosku, że w sytuacji wygaśnięcia umowy na skutek zakończenia okresu powołania lub odwołania dyrektora, wygasa również program działania. To w mojej opinii oznacza, że program działania stworzony przez dyrektora, którego powołanie wygasło, nie jest wiążący dla osoby, której powierzono obowiązki. Warto też zauważyć, że wprowadzony w 2019 r. obowiązek podania programu do publicznej wiadomości w terminie 7 dni od dnia powołania dyrektora instytucji kultury również wiąże program z okresem powołania dyrektora. Tym bardziej należy więc przyjąć, że umowa i program, który jest jej częścią, obowiązują w okresie powołania.
Nie ma takiego przepisu
Spróbujmy jednak podrążyć dalej… Czy to oznacza, że w sytuacji powierzenia obowiązków dyrektora instytucja kultury działa bez programu? Żaden przepis Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej nie reguluje tej kwestii. Przepis dotyczący zawierania umowy określającej warunki organizacyjno-finansowe działalności instytucji kultury oraz program jej działania odnosi się do dyrektorów powoływanych na czas określony zgodnie z art. 15. Nie ma przepisu, który nakazywałby zawieranie umowy z osobą, której powierzono pełnienie obowiązków dyrektora lub – jak chcieli autorzy nowelizacji – kontynuację dotychczasowego programu przez tę osobę.
Zabrakło jednego zdania
Umożliwienie powierzania obowiązków oraz określenie maksymalnego okresu, na jaki można to robić było pozytywną zmianą. W przeszłości bowiem część prawników kwestionowała możliwość powierzania obowiązków dyrektora instytucji kultury ze względu na brak podstawy prawnej. Zdarzało się też, że pomimo braku podstawy prawnej, organizatorzy powierzali obowiązki na długie okresy i przez całe lata trzymali w niepewności osoby zarządzające instytucjami. Mam jednak wrażenie, że ustawodawca łatając w 2015 roku jedną lukę stworzył kolejną. A wystarczyło w art. 16a dopisać jedno lub dwa zdania…
One thought on “Czy p. o. dyrektora ma obowiązek realizować program działalności poprzednika?”