Marszałek województwa małopolskiego Witold Kozłowski zapowiedział odwołanie dyrektorów instytucji kultury, którzy zostali powołani bez konkursów. Doszło już do pierwszej dymisji. Czy taka praktyka jest legalna?
– Podjąłem decyzję, że wszyscy dyrektorzy powołani na stanowisko bez konkursu będą odwoływani z zajmowanych funkcji, a ich następcy będą musieli być wyłonieni w drodze konkursu – informuje marszałek w oświadczeniu opublikowanym pod koniec ub. roku. Jak zapowiedział w 2020 r. sytuacja ta będzie dotyczyła Opery Krakowskiej w Krakowie, Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie oraz innych wojewódzkich instytucji kultury, dla których organizatorem jest samorząd wojewódzki.
– Taki tryb wyboru zapewni przejrzystość i da szansę zgłaszania się wszystkim kandydatom. Nie wyklucza to oczywiście możliwości udziału w postępowaniu konkursowym dotychczasowym menedżerom tych instytucji. Zdrowa konkurencja pozwoli wyłonić najlepszych specjalistów w transparentny sposób – twierdzi marszałek.
Pierwsza decyzja o odwołaniu już zapadła. Kilka dni temu Zarząd Województwa Małopolskiego podjął uchwałę w sprawie odwołania Pani Agnieszki Kawy ze stanowiska dyrektora Centrum Sztuki Mościce. Czy jednak organizator może odwołać dyrektorów ze względu na tryb w jakim zostali powołani? Zgodnie z przepisami Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej nie jest to możliwe a status i sposób odwoływania dyrektorów jest taki sam bez względu na tryb powołania.
Zgodnie z art. 15. ust. 6. Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej dyrektor samorządowej instytucji kultury powołany na czas określony może być odwołany przed upływem tego okresu tylko w bardzo określonych przypadkach, tj.: na własną prośbę, z powodu choroby trwale uniemożliwiającej wykonywanie obowiązków, z powodu naruszenia przepisów prawa w związku z zajmowanym stanowiskiem, w przypadku odstąpienia od realizacji umowy określającej warunki organizacyjno-finansowe działalności instytucji kultury oraz program jej działania oraz w przypadku przekazania państwowej instytucji kultury jednostce samorządu terytorialnego.
Akt odwołania dyrektora instytucji kultury wymaga uzasadnienia, z którego wynikałoby na jakiej podstawie dokonano odwołania i jakie okoliczności legły u jego podstaw. Czytając uzasadnienie uchwały Zarządu Województwa Małopolskiego w sprawie odwołania dyrektorki Centrum Sztuki Mościce nie sposób stwierdzić, która z przesłanek określonych ustawą była powodem odwołania Agnieszki Kawy. Uzasadnienie tak naprawdę jest uzasadnieniem tylko z nazwy, bo nie zawiera wskazania jakichkolwiek powodów odwołania a jedynie informację o tym, że organizator zwrócił się o opinie w sprawie zamiaru odwołania do dwóch stowarzyszeń działających w Mościcach oraz do związku zawodowego działającego przy Centrum Sztuki Mościce. Zasięgnięcie opinii jest oczywiście obowiązkiem organizatora, ale nie stanowi przesłanki do odwołania a jedynie jeden z formalnych warunków.
Tymczasem zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych w podobnych sprawach (np. w sprawie odwołania w 2016 r. dyrektora Instytutu Adama Mickiewicza przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego) organizator ma obowiązek wskazać, która przyczyna (przesłanka) odwołania dyrektora instytucji kultury zaszła w konkretnej sprawie i nie może się uchylać od obowiązku przeprowadzenia szczegółowej analizy występowania przesłanek odwołania.
Zgodnie z przepisami kodeksu administracyjnego uzasadnienie decyzji administracyjnej (a taki charakter ma uchwała zarządu województwa) powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne — wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.
Ocena czy w konkretnym przypadku przesłanki do odwołania dyrektora zostały spełnione, mieści się w zakresie kompetencji organizatora. Jednak, na co zwracają uwagę sądy, nie może mieć ona charakteru dowolnego i arbitralnego. Problem w tym, że uzasadnieniu uchwały Zarządu Województwa Małopolskiego żadnej z przesłanek określonych ustawą nie wskazano.
W powyżej opisanych powodów uważam, że uchwała została podjęta niezgodnie z prawem a odwołana Pani Agnieszka Kawa powinna skierować sprawę do sądu. Może też wystąpić do Wojewody Małopolskiego o unieważnienie uchwały w trybie nadzoru. To praktyka bardzo rzadko stosowana przez wojewodów w przypadku odwołań dyrektorów instytucji kultury, ale spróbować warto. Jeżeli Marszałek Witold Kozłowski zamierza odwoływać innych dyrektorów w analogicznym trybie, to moim zdaniem w oczywisty sposób naruszać będzie przepisy Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.