Co obiecały sektorowi kultury główne partie, które mają utworzyć rząd koalicyjny? W oczekiwaniu na nowy rząd i nowego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeglądam dokumenty programowe.
Od wyborów parlamentarnych minęło już blisko 3 tygodnie. Sejm w nowym składzie zbierze się po raz pierwszy 13 listopada. Obecnie trwają jednak intensywne rozmowy przyszłych koalicjantów dotyczące podziału kluczowych stanowisk w parlamencie i rządzie. Na “giełdzie nazwisk” pojawiają się też kandydatury na nowego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W zależności od tego komu w pierwszej kolejności Prezydent RP Andrzej Duda powierzy misję tworzenia rządu na nazwiska ministrów możemy poczekać jeszcze nawet kilka tygodni. Tymczasem przeglądam dokumenty programowe partii mających stworzyć przyszły rząd i zastanawiam się, czego po nowym gabinecie może spodziewać się sektor kultury?
Platforma Obywatelska
Platforma Obywatelska, czyli największa partia w przyszłej koalicji, swoje propozycje programowe zawarła w dokumencie pt. “100 konkretów na pierwsze 100 dni rządów”. Postulaty dotyczące kultury znalazły się na ostatniej stronie publikacji. Konkrety dotyczące kultury są trzy, dotyczą wprowadzenia ustawy o statusie artysty, zniesienia cenzury oraz uznania języka śląskiego za język regionalny.
Wprowadzimy ustawę o statusie artysty gwarantującą artystom i artystkom minimum zabezpieczenia socjalnego, dostęp do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych uwzględniający specyfikę pracy. Pandemia obnażyła wady obecnego systemu, w którym praca twórcza nie ma odpowiedniego zabezpieczenia. Wsparcie dla systemu zapewnią środki, trafiające wcześniej m.in. na Fundusz Kościelny.
Zniesiemy cenzurę nałożoną na polską kulturę:
- cenzurę ekonomiczną, czyli cofanie środków finansowych dla instytucji kultury niewygodnych dla władzy
- cenzurę personalną, czyli obsadzanie instytucji kultury osobami podległymi władzy
Język śląski zostanie uznany za język regionalny. Ponownie złożymy ustawę, która nada językowi śląskiemu status języka regionalnego, a tym samym odpowie na oczekiwania Ślązaków.
Ponadto PO zapowiada postawienie przed Trybunałem Stanu ministra kultury i dziedzictwa narodowego Piotra Glińskiego, a także Przewodniczącego KRRiT Macieja Świrskiego, za zniszczenie mediów publicznych (w tym m.in. za naruszenie art. 213. ust. 1 Konstytucji, a także art. 6 ust. 1, art. 6 ust. 2, art. 21 ust. 1, art. 21 ust. 2 ustawy o radiofonii i telewizji, oraz art. 231 Kodeksu karnego).
Nowa Lewica
Lewica w swoim dokumencie programowym wymienia kulturę kilkanaście razy. Wśród stu kilkudziesięciu propozycji programowych na miejscu 14. pojawia się hasło “Koniec z artystyczną biedą”.
Rynek pracy artystów w Polsce jest nieuregulowany. Wzorem Francji stworzymy system ubezpieczeń dla osób zajmujących się działalnością artystyczną. Polscy artyści będą mogli zostać członkami jednego z trzech Stowarzyszeń Ubezpieczeń Społecznych dla Artystów: dla artystów sztuk wizualnych, dla autorów (pisarzy i kompozytorów) oraz dla wykonawców. O statusie twórcy lub artysty decydować będą organizacje branżowe. Członkostwo w tych organizacjach będzie dawało konstytucyjne prawa pracownicze oraz możliwość skorzystania z ubezpieczeń społecznych, w tym korzystania z urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego. Zrzeszeni otrzymają ułatwiony dostęp do miejsc związanych z kulturą, a także do ubiegania się o granty i dofinansowania.
Lewica zapowiada również nadanie Ślązakom i Kaszubom statusu mniejszości etnicznych, dzięki czemu ślůnsko godka zostanie objęta ochroną na równi z kaszëbsczim jãzëkã. Język wilamowski otrzyma status języka regionalnego. Oprócz tego Lewica deklaruje środki na rewitalizację, promocję kultury i badania nad językami mniejszości zamieszkałych w Polsce oraz przywrócenie należytego finansowania nauczaniu języków mniejszości narodowych.
Kolejny postulat lewicy to “Kultura niepodległa”: Zagwarantujemy, że kultura nie będzie obiektem cenzury ani narzędziem partyjnych wojenek. Dyrektorami publicznych instytucji kultury nie mogą być polityczni nominaci – konkursy muszą być przejrzyste, a wysłuchania kandydatów dostępne w internecie dla wszystkich zainteresowanych.
Specjalną propozycję Lewica kieruje do seniorów. “Bon kulturowy dla seniorów” w wys. 50 zł miesięcznie ma służyć do opłacenia biletów do kina, teatru, muzeum, na koncert czy potańcówkę. Ponadto w programie znalazła się zapowiedź wspierania finansowo samorządów w organizacji nieodpłatnych aktywności kulturowych, w tym dedykowanych starszym mieszkańcom.
Uczestnictwo w kulturze ma ważne znaczenie dla jakości życia seniorów – pozwala im rozwijać zainteresowania, podtrzymywać więzi społeczne i miło spędzać czas. Wprowadzimy bon kulturowy w wysokości 50 złotych miesięcznie dla osób po 65 roku życia. Będzie go można wykorzystać do opłacenia biletów do kina, teatru, muzeum, na koncert czy potańcówkę. Jednocześnie będziemy wspierać finansowo samorządy w organizacji nieodpłatnych aktywności kulturowych, w tym dedykowanych starszym mieszkańcom.
Lewica obiecuje także zbudowanie spójnego systemu promocji polskiej kultury za granicą.
Polskie Stronnictwo Ludowe
W programie Polskiego Stronnictwa Ludowego kultura znalazła się w jednym – ostatnim – rozdziale razem ze sportem, przy czym treść poświęcona kulturze to niecałe 5 linijek tekstu. PSL zapowiada zwiększenie wydatków na kulturę z budżetu państwa z 5 do 7 mld zł.
Należy zwiększyć w budżecie państwa środki finansowe przeznaczone na kulturę. Obecnie stanowią one ok.5 mld zł. Środki te powinny być równomiernie rozdysponowane według zadeklarowanych potrzeb na wszystkie szczeble samorządu. Dostęp do kultury musi być powszechny.
Polska 2050 Szymona Hołowni
Trudno cokolwiek znaleźć na temat kultury w “Rozwiązaniach programowych” partii Polska 2050 Szymona Hołowni. Wśród propozycji nie pojawia się w ogóle hasło “kultura”. Nie pomaga również wyszukiwarka umieszczona na stronie.
Obietnice kandydatów
W trakcie kampanii temat kultury, poza awanturą dot. filmu Agnieszki Holland “Zielona granica” w bardzo niewielkim stopniu pojawiała się w kampaniach poszczególnych kandydatów. Do nielicznych wyjątków należeli kandydaci Lewicy Arkadiusz Sikora i Krzysztof Śmiszek oraz kandydatka Partii Zieloni startująca z list Koalicji Obywatelskiej Małgorzata Tracz. Arkadiusz Sikora zdobył mandat poselski po raz pierwszy. Krzysztof Śmiszek i Małgorzata Tracz zostali wybrani ponownie.
Kandydaci Lewicy Arkadiusz Sikora i Krzysztof Śmiszek zapowiedzieli m. in.: wprowadzenie w sektorze kultury obligatoryjnych “trzynastek” wzorem całej sfery budżetowej, zwiększenie nakładów na programy MKiDN, uregulowanie statusu artysty zawodowego i objęciu tej grupy ubezpieczeniem społecznym, a także odideologizowanie kultury, w tym likwidację przepisu art. 196 kodeksu karnego, który przewiduje odpowiedzialność karną za tzw. obrazę uczuć religijnych.
Małgorzata Tracz zapowiedziała odpolitycznienie kultury, walkę ze złymi praktykami w instytucjach kultury (np. mobbingiem), wprowadzenie ustawy o statusie artysty oraz utworzenie nowego Funduszu Wsparcia Kultury.