Ciekawostka historyczna. Lada dzień miną trzy dekady od uchwalenia Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Sejm przyjmując nową ustawę skasował dwie inne. Dawne przepisy zawierały m. in. gwarancję wzrostu płac pracowników kultury w stopniu analogicznym jak w jednostkach gospodarki uspołecznionej.
W poniedziałek 25 października 2021 r. minie dokładnie 30 lat od uchwalenia przez Sejm RP Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Obecna ustawa zastąpiła dwie inne, które regulowały działalność kulturalną w Polsce: Ustawę z dnia 26 kwietnia 1984 r. o upowszechnianiu kultury oraz o prawach i obowiązkach pracowników upowszechniania kultury oraz Ustawę z dnia 28 grudnia 1984 r. o instytucjach artystycznych.
Obie ustawy, które powstały w poprzednim systemie społeczno-gospodarczym nie gwarantowały instytucjom kultury wolności i autonomii tak jak obecnie obowiązująca ustawa, ale zawierały szereg ciekawych i korzystnych dla pracowników kultury zapisów.
Ustawa o instytucjach artystycznych jako podstawowe zadanie tego typu instytucji wskazywała zaspokajanie potrzeb i aspiracji kulturalnych społeczeństwa, umożliwianie obywatelom wszechstronnego rozwoju osobowości, kształtowanie ideowych, moralnych i patriotycznych postaw obywateli, socjalistycznych stosunków i zasad współżycia społecznego oraz godne reprezentowanie kultury polskiej za granicą.
Zgodnie z ustawą instytucję artystyczną mógł utworzyć Minister Kultury i Sztuki a także terenowe organy administracji państwowej stopnia wojewódzkiego. Instytucje artystyczne można było utworzyć jeżeli istniała społeczna potrzeba jej utworzenia i prowadzenia działalności w określonej dziedzinie sztuki a także istniał zespół osób posiadających odpowiednie kwalifikacje zawodowe dający rękojmię prowadzenia przez instytucje działalności na właściwym poziomie ideowym i artystycznym. Ostatnim warunkiem było zapewnienie przez organ założycielski warunków materialno-technicznych i organizacyjnych do prowadzenia działalności artystycznej na odpowiednim poziomie.
Ustawa wskazywała że podstawową formą zatrudnienia w instytucjach artystycznych była umowa o pracę, chyba że organizacja pracy uzasadniała zatrudnienie na innej podstawie. Ustawa wskazywała też, że ceny biletów wstępu oraz innych opłat za usługi świadczone przez instytucje artystyczne powinny być kształtowane w sposób sprzyjający szerokiemu dostępowi społeczeństwa do dóbr kultury.
Z kolei Ustawa o upowszechnianiu kultury oraz prawach i obowiązkach pracowników upowszechniania kultury miała szerszy zakres regulacji. Zgodnie z ustawą, upowszechnianie kultury było częścią polityki społeczno-gospodarczej państwa. Zaś celem upowszechniania kultury było: wzbogacanie osobowości człowieka, kształtowanie ideowych moralnych i patriotycznych postaw obywateli, socjalistycznych stosunków i zasad współżycia społecznego, umacnianie więzi międzyludzkich oraz rozwijanie kultury pracy wypoczynku i życia codziennego. Zgodnie z ustawą upowszechnianie kultury miało też służyć integrowaniu społeczeństwa oraz zmniejszaniu dysproporcji między środowiskami i regionami w dostępie do dóbr kultury i udziale w tworzeniu jej wartości.
Do podstawowych zadań instytucji i placówek upowszechniania kultury należały w szczególności: edukacja kulturalna i wychowanie przez sztukę, gromadzenie dokumentowanie tworzenie ochrona i udostępnianie do kultury, tworzenie warunków do rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego oraz zainteresowania wiedzą i sztuką, tworzenie warunków do rozwoju kultury robotniczej ludowej i folkloru oraz rękodzieła ludowego i artystycznego oraz rozpoznawanie rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb oraz zainteresowań kulturalnych.
Ustawa zawierała cały rozdział poświęcony udziałowi społecznego ruchu kulturalnego w upowszechnianiu kultury. Instytucje i placówki upowszechniania kultury miały obowiązek współdziałania ze społecznym ruchem kulturalnym w realizacji swoich statutowych zadań, zasięgać jego opinii, podejmować wspólne inicjatywy i tworzyć warunki do ich realizacji.
Ustawa dość szczegółowo regulowała zasady wynagradzania pracowników instytucji upowszechniania kultury. Wysokość wynagrodzenia zasadniczego była uzależniona od posiadanego wykształcenia i kwalifikacji oraz rodzaju pracy i jej wyników. Z kolei wysokość dodatków od stażu pracy i pełnionej funkcji, zajmowanego stanowiska oraz warunków pracy.
Pracownicy upowszechniania kultury otrzymywali dodatki w szczególności: za staż pracy, pełnienie funkcji, posiadanie stopni naukowych, znajomość języków obcych, za pracę w porze nocnej oraz pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia uciążliwych lub niebezpiecznych.
Oprócz tego pracownicy upowszechniania kultury zatrudnieni na terenie wsi a także miast liczących do 5 tys. mieszkańców otrzymywali dodatek w wysokości 10 proc. zasadniczego wynagrodzenia miesięcznego.
Ustawa zawierała też gwarancję wzrostu wynagrodzeń. Zgodnie z przepisami wynagrodzenia musiały ulegać zmianie w taki sposób, aby ich poziom wzrastał w stopniu nie mniejszym niż poziom przeciętnego wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w jednostkach gospodarki uspołecznionej.
One thought on “Prawa i obowiązki pracowników upowszechniania kultury”