Czy organizator może oczekiwać od kandydatów na dyrektora doświadczenia na stanowiskach kierowniczych? Czy dyrektorem instytucji kultury może zostać tylko osoba, która wcześniej już była dyrektorem? Czy regulaminy konkursów eliminują kandydatów bez stażu na stanowiskach dyrektorskich? Wyjaśniamy.
W ostatnich dniach szerokim echem w mediach, nie tylko społecznościowych, odbił się list otwarty reżyserki Moniki Strzępki do Prezydenta m. st. Warszawy Rafała Trzaskowskiego, Wiceprezydentki Aldony Machnowskiej-Góry i Dyrektora Biura Kultury m. st. Warszawy Artura Jóźwika.
W swoim wpisie reżyserka skomentowała zapisy regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora_ki Teatru Dramatycznego w Warszawie.
– Czy to niedbałość, czy zła wola podpowiadały kolejne punkty regulaminu? Na przykład punkt 3 wymagań formalnych: minimum 5-letnie doświadczenie w zarządzaniu zespołem. Myślę, że dla osób, które nie znają praktyki postępowań konkursowych w publicznych instytucjach kultury, to zdanie może wydawać się dość niewinne. Jednak niewinne nie jest. Bo praktyka jest następująca: ten punkt zazwyczaj stanowi szklany sufit dla artystek i artystów, którzy całe swoje zawodowe życie poświęcają na tworzenie, na pracę artystyczną. Nie znam przypadku, w którym uznano by na przykład dwudziestoletnie doświadczenie reżyserskie za wystarczające, by ten warunek spełnić – pisze Monika Strzępka.
– Jestem artystką, reżyserką teatralną. Pracuję w teatrze od prawie dwudziestu lat. Nigdy nie pracowałam na etacie. Jak znakomita większość moich koleżanek i kolegów po fachu. Nie stanowię wyjątku. Taka jest nasza zawodowa ścieżka w obecnym systemie – pracujemy na śmieciówkach. Ma to swoje zalety: mogę sobie na przykład zrobić wakacje, kiedy tylko zechcę. W teorii. W praktyce moje życie zawodowe to nieustanna harówka i lęk o to, co za chwilę. Żeby móc zostać matką, musiałam najpierw zaoszczędzić pieniądze, bo przecież nie będąc zatrudnioną, nie mogłam pójść na urlop macierzyński. Są też minusy takiego stanu rzeczy, na przykład takie, że państwo mnie nie widzi – ani system emerytalny, ani system ochrony zdrowia. W chwilach takich, jak na przykład pandemia – nie widzi mnie tym bardziej – czytamy we wpisie reżyserki.
– Nie widzi mnie też, jak się okazuje, polityka kulturalna miasta. Mądre głowy doradzają: „słuchaj, prowadziłaś firmę, powinni to uznać”. Serio? To, że raz w miesiącu musiałam pamiętać o zapłaceniu ZUS-u i podatku i zbierać faktury zapewnia mi przepustkę do grona tych, którzy „minimum 5 lat kierują zespołem”, a moja dwudziestoletnia praca na de facto kierowniczych pozycjach mnie do tego zaszczytu nie dopuszcza? Nie zgadzam się na to. Nie chcę grać na takich zasadach. Nikt nie chce. Wy też nie chcecie – stwierdza Monika Strzępka.
Na wpis Moniki Strzępki zareagował Artur Jóźwik, dyrektor Biura Kultury.
– Prezydent m.st. Warszawy ogłasza konkursy na kandydatki/kandydatów na stanowiska dyrektorek/dyrektorów instytucji kultury, traktując tę formę jako najbardziej transparentną i demokratyczną. Zgodnie z ustawą z dnia 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej konkurs nie jest obowiązkową formą powoływania dyrektorek/dyrektorów. Mimo to od 2019 roku m.st. Warszawa rozstrzygnęło 9 konkursów na kandydatkę/kandydata na stanowisko dyrektorki/dyrektora następujących instytucji: Staromiejski Dom Kultury, TR Warszawa, Teatr Lalek Guliwer, Muzeum Warszawy, Dom Spotkań z Historią, Teatr Syrena, Teatr Ateneum im. S. Jaracza, Teatr Rampa – na Targówku, Muzeum Karykatury im. E. Lipińskiego. 28 września 2021 roku ogłosiliśmy konkurs na kandydatkę/kandydata na stanowisko dyrektorki/dyrektora Teatru Dramatycznego m.st. Warszawy, 20 października 2021 roku konkurs dotyczący Północnego Centrum Sztuki – Teatru Komedia. Dzisiaj został ogłoszony konkurs na dyrektorkę/dyrektora Teatru Studio im. S. I. Witkiewicza – pisze Artur Jóźwik.
– Podstawowym kryterium oceny kandydatek/kandydatów przez komisję konkursową jest przygotowanie koncepcji programowej, wizji artystycznej i rozwoju instytucji. Potencjał kandydatki/kandydata w zarządzaniu instytucją także w innych, nie tylko artystycznych aspektach, jest niezwykle istotny. Autorski program realizacji zadań w zakresie bieżącego funkcjonowania i rozwoju Teatru jest oceniany przez komisję konkursową nie tylko pod kątem programu artystycznego instytucji, ale również racjonalności planu organizacyjno-finansowego – informuje dyrektor.
– Wymóg doświadczenia w zarządzaniu zespołem występuje we wszystkich ogłoszeniach konkursowych. W zależności od wielkości instytucji wynosi od 3 do 5 lat. Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy otrzymuje najwyższą dotację podmiotową wśród wszystkich teatrów, dla których organizatorem jest m.st. Warszawa. W 2019 roku wynosiła ona 16 600 200 PLN, w 2020 roku 16 458 995 PLN, natomiast w 2021 roku 16 629 996 PLN. W Teatrze Dramatycznym m.st. Warszawy zatrudnionych na etatach jest około 140 osób. Zasadnym jest, aby organizator instytucji kultury wymagał od kandydatek i kandydatów doświadczenia w zarządzaniu zespołem – podkreśla urzędnik.
– Informuję, że organizator nie wymaga doświadczenia w zarządzaniu instytucją kultury tylko w zarządzaniu zespołem. Pod uwagę brane jest nie tylko doświadczenie w pracy w instytucji kultury, ale również praca w firmie, organizacji pozarządowej lub zarządzanie zespołem artystycznym. Komisja konkursowa szczegółowo analizuje wszelkie dostarczone przez kandydatkę/kandydata dokumenty (w tym świadectwa pracy, zaświadczenia, umowy, dokumenty potwierdzające prowadzenie działalności gospodarczej, odpisy pełne z Krajowego Rejestru Sądowego, zakresy obowiązków lub dokumenty świadczące o pracy nad projektem i o zarządzaniu grupą osób). Do tej pory praca reżyserska oceniana była jako doświadczenie w zarządzaniu zespołem. Warunkiem spełnienia wymogów formalnych jest złożenie odpowiednich dokumentów potwierdzających wymagane doświadczenie – wyjaśnia dyrektor Artur Jóźwik.
Jak stwierdza dalej, miasto dopuszcza różne formy tej pracy. Jako przykład otwarcia m.st. Warszawy na osoby, które dotychczas nie pełniły funkcji dyrektorki/dyrektora wskazuje rozstrzygnięcia konkursów w Muzeum Warszawy, Teatrze Rampa – na Targówku czy Muzeum Karykatury im. E. Lipińskiego. Z kolei w Teatrze Ateneum im. S. Jaracza dyrektorem została osoba, która dotychczas pełniła funkcję dyrektora artystycznego.
Co mówi prawo? Kryteria nie mogą dyskryminować!
Przepisy Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz rozporządzenia Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu nie zawierają kryteriów, w tym wymagań zawodowych, które powinien spełniać kandydat na stanowisko dyrektora samorządowej instytucji kultury. Uprawnienie do ich określenia posiada organizator konkursu. Powinny one uwzględniać specyfikę organizacyjno-prawną, zakres działalności oraz szczególne potrzeby instytucji. Potwierdza to m.in. wyrok NSA z 15 września 2020 r. (sygn. akt II OSK 1239/20). Kryteria nie mogą mieć jednak charakteru dyskryminującego.
Przy określaniu kryteriów, jakie powinien spełniać kandydat na dyrektora instytucji kultury trzeba mieć na uwadze to, że dokumentowanie stażu zawodowego oraz związanych z nim kwalifikacji nie może zostać oparte wyłącznie na świadectwach pracy i zaświadczeniach z aktualnego miejsca pracy. Stanowisko to dotyczy w równym stopniu wymagania stażu pracy w podmiotach działających w sferze kultury, jak i stażu na stanowisku kierowniczym w tego rodzaju podmiotach.
Potwierdził to NSA w wyroku z 12 maja 2015 r. (sygn. akt II OSK 2429/13). Orzeczenie dotyczyło uchwały zarządu jednego z powiatów w woj. małopolskim dotyczącej ogłoszenia konkursu na kandydata na dyrektora muzeum. W regulaminie konkursu od kandydatów wymagano m.in. co najmniej pięcioletniego stażu pracy zawodowej, potwierdzonego kopiami świadectw pracy lub zaświadczeniem z obecnego miejsca pracy. Komisja Konkursowa dokonała otwarcia ofert i ich oceny pod względem spełnienia wymogów formalnych. Do dalszego etapu konkursu zakwalifikowano 4 osoby.
Jeden z kandydatów, który nie został zakwalifikowany do dalszego etapu konkursu zaskarżył uchwałę zarządu powiatu, zarzucając jej, że zapis w zakresie udokumentowania zatrudnienia poprzez stawianie wymogu przedłożenia wyłącznie świadectwa pracy, jak i interpretacja zapisu ogłoszenia “staż pracy zawodowej” jako rozumienie tego pojęcia wyłącznie jako staż pracy w oparciu o umowę o pracę stanowi naruszenie zasady swobody zatrudnienia oraz przejaw dyskryminacji w stosunku do osób legitymujących się zatrudnieniem (świadczeniem pracy) w ramach umowy zlecenia czy dzieła bądź wykonującym pracę w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej.
Argumenty skarżącego podzielił NSA stwierdzając, że zwłaszcza w ostatnich kilkunastu latach nastąpiło znaczące zwiększenie liczby osób zatrudnionych na podstawie umów zlecenia i umów o dzieło. NSA zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP wszyscy są wobec prawa równi oraz wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Oznacza to nakaz jednakowego traktowania równych i podobnego traktowania podobnych, dopuszczając jedynie uzasadnione zróżnicowania.
Z tego powodu przy określaniu kryteriów, jakie musi spełniać kandydat na dyrektora samorządowej instytucji kultury należy mieć na względzie to, że dokumentowanie stażu zawodowego i związanych z nim kwalifikacji nie może być opierane wyłącznie na świadectwach pracy i zaświadczeniach z aktualnego miejsca pracy.
One thought on “Czy dyrektorem instytucji kultury może zostać tylko dyrektor?”