Katalog usług, za które biblioteki mogą pobierać opłaty jest ściśle określony a możliwości „łatania” budżetu sprzedażą usług, w stosunku np. do domów kultury, są bardzo ograniczone. Wpisywanie do statutu biblioteki dodatkowych odpłatnych działalności może się skończyć interwencją organu nadzoru.
Stało się tak kilka miesięcy temu we Wrocławiu, gdzie Rada Miejska nadawała nowy statut Miejskiej Bibliotece Publicznej. Rada postanowiła, że biblioteka może prowadzić jako dodatkową działalność m.in. w zakresie: wypożyczania, najmu, dzierżawy i sprzedaży posiadanych składników majątkowych, produkcji i sprzedaży wydawnictw i publikacji, promocji i reklamy, projekcji filmów, organizacji spotkań i wystaw a także usług transportowych, introligatorskich, kserograficznych, organizacji wizyt metodycznych, przeprowadzania staży oraz sprzedaży dzieł i utworów powstałych w związku z realizacją zadań statutowych.
W statucie znalazło się zastrzeżenie, że dodatkowa działalność nie może ograniczać ani utrudniać wykonywania zadań statutowych Biblioteki, a środki uzyskane z jej prowadzenia mogą być wykorzystane wyłącznie na realizację jej zadań statutowych.
Wojewoda Dolnośląski unieważnił te zapisy uznając je za niezgodne z prawem. Zdaniem organu nadzoru zgodnie z ustawą o bibliotekach, usługi państwowych i samorządowych bibliotek są ogólnie dostępne i bezpłatne. Zgodnie z prawem (art. 14. Ustawy o bibliotekach) biblioteki mogą pobierać opłaty jedynie za:
- usługi informacyjne, bibliograficzne, reprograficzne oraz wypożyczenia międzybiblioteczne;
- za wypożyczenia materiałów audiowizualnych;
- w formie kaucji za wypożyczone materiały biblioteczne;
- za niezwrócenie w terminie wypożyczonych materiałów bibliotecznych;
- za uszkodzenie, zniszczenie lub niezwrócenie materiałów bibliotecznych.
Co ważne wysokość opłat nie może przekraczać kosztów wykonania usługi, co oznacza, że biblioteka nie może uzyskiwać z tego tytułu dochodu.
Jak wskazał w rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewoda z treści ustawy wynika, że są to jedyne sytuacje, w których biblioteki mogą pobierać opłaty. Pozostała działalność prowadzona przez biblioteki musi być działalnością nieodpłatną.
Oznacza to również, że w przypadku bibliotek nie ma zastosowania art. 13. ust. 2 pkt 6 . Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, który stwierdza się, że statut instytucji kultury może zawierać postanowienia dotyczące prowadzenia działalności innej niż kulturalna, jeżeli instytucja zamierza działalność taką prowadzić. Przepis ten ma charakter normy ogólnej, dotyczącej wszystkich instytucji kultury, ale przepisy ustawy o bibliotekach wprowadzają w tym zakresie szczegółowe regulacje.