Po wyborach w samorządach odżywają pomysły łączenia instytucji kultury. W wielu przypadkach plany krzyżuje… Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Chodzi o sytuacje gdy organizator zamierza połączyć dwie lub więcej instytucji, z których jedna ma status biblioteki publicznej.
Połączenie instytucji kultury ustawa definiuje jako utworzenie jednej instytucji, w której skład wchodzą załogi i mienie należące do instytucji podlegających połączeniu. Aby połączyć instytucje organizator musi na 3 miesiące przed wydaniem aktu o połączeniu lub podziale instytucji kultury, tj.uchwały organu stanowiącego, podać do publicznej wiadomości informację o zamiarze i przyczynach takiej decyzji. Akt o połączeniu instytucji kultury zawiera:
- nazwy łączonych instytucji kultury
- nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania instytucji kultury, powstałej w wyniku połączenia
- określenie terminu połączenia instytucji kultury
- ustalenie zasad przejęcia zobowiązań i wierzytelności przez instytucję powstającą w wyniku połączenia.
Organizator musi też nadać nowej instytucji statut. Z dniem wpisu do rejestru nowo utworzonej instytucji kultury organizator wykreśla z rejestru instytucje kultury, które uległy połączeniu. Pracownicy łączonych instytucji kultury stają się pracownikami instytucji kultury powstałej w wyniku połączenia i zachowują uprawnienia wynikające ze stosunku pracy. Nie dotyczy to jednak dyrektorów łączonych instytucji.
Jak połączyć ośrodek kultury z biblioteką?
Procedura łączenia instytucji komplikuje się, gdy jedna z łączonych instytucji jest biblioteką. Wówczas, aby dokonać połączenia instytucji, organizator musi spełnić dodatkowe warunki określone w art. 13 Ustawy o bibliotekach. Zgodnie z zapisami ustawy organizator jest obowiązany na 6 miesięcy (a nie na 3 miesiące) przed dniem wydania aktu o połączeniu, podziale lub likwidacji biblioteki podać do publicznej wiadomości informację o swoim zamiarze wraz z uzasadnieniem. W uzasadnieniu trzeba udowodnić, że połączenie nie spowoduje uszczerbku w wykonywaniu dotychczasowych zadań przez bibliotekę (art. 13 ust. 7 Ustawy o bibliotekach). Ponadto połączenie, podział lub likwidacja biblioteki publicznej z inną instytucją, wymaga zasięgnięcia opinii Krajowej Rady Bibliotecznej i właściwej wojewódzkiej biblioteki publicznej oraz wydania zgody przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Oznacza to, że jeśli Minister uzna, że połączenie instytucji spowoduje uszczerbek w wykonaniu dotychczasowych zadań biblioteki, to może odmówić zgody.
W okresie 2016-2018 r. do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wpłynęło w sumie 48 wniosków o połączenie bibliotek z inną instytucją. Minister zgodził się na to tylko w 18 przypadkach.
Co ważne decyzja Ministra ma charakter uznaniowy i nie podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego, co potwierdził w 2017 r. swoim wyrokiem NSA. Przywołana sprawa dotyczyła zamiaru połączenia biblioteki i ośrodka kultury w jednej z gmin Województwa Mazowieckiego. Burmistrz wykonując uchwałę rady dot. zamiaru połączenia wystąpił o wydanie opinii w sprawie połączenia instytucji do Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej oraz Krajowej Rady Bibliotecznej. Biblioteka Wojewódzka zaopiniowała plany samorządu pozytywnie. Z kolei Krajowa Rada Biblioteczna wyraziła opinię negatywną.
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego podzielił stanowisko Krajowej Rady Bibliotecznej i nie wyraził zgody na połączenie instytucji. W uzasadnieniu napisano, że w ocenie MKiDN połączenie ww. instytucji spowoduje uszczerbek w wykonaniu dotychczasowych zadań biblioteki.
Gmina odwołała się od tej decyzji do WSA w Warszawie domagając się jej unieważnienia. W skardze burmistrz argumentował, że stanowisko Ministra narusza przepisy ustawy o bibliotekach oraz Konstytucji RP. Burmistrz zarzucił decyzji Ministra, że jest gołosłowna, bo ten nie odniósł się do argumentów organizatora. W decyzji nie podano też jakiegokolwiek uzasadnienia, na czym miałby polegać uszczerbek w wykonaniu dotychczasowych zadań biblioteki.
Sąd skargę gminy odrzucił. Jak wskazał w uzasadnieniu wyroku, żaden przepis prawa nie wskazuje jak ma wyglądać procedura uzyskiwania, czy też wyrażania zgody na połączenie biblioteki publicznej z inną instytucją kultury przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ponadto sąd stwierdził, że czynność ta ma charakter uznaniowy i żaden przepis prawa nie nakłada na organ obowiązku uzasadnienia swojego stanowiska. Przychylenie się, w tym przypadku, do stanowiska Krajowej Rady Bibliotecznej a nie pozytywnej opinii Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej należało do swobodnej kompetencji Ministra. Gmina nie dała jednak za wygraną i od wyroku WSA złożyła skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Ten również skargę odrzucił.
Jak połączyć ośrodek kultury z muzeum?
Z ochrony przed połączeniem z inną instytucją kultury korzystają również muzea. Zgodnie z art. 5a. ust. 1. Ustawy o muzeach tego typu instytucja może zostać połączona z inną instytucją kultury, tylko wówczas, gdy połączenie nie spowoduje uszczerbku w wykonywaniu dotychczasowych zadań. Oceny skutków ewentualnego połączenia dokonuje działająca przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rada do Spraw Muzeum. Połączenia można dokonać wyłącznie po pozytywnym zaopiniowaniu przez radę.
Kto będzie kierowała instytucją powstałą w wyniku połączenia?
Połączenie instytucji kultury jest de facto odrębną od likwidacji formą zakończenia bytu instytucji kultury. Fakt, iż instytucje podlegające łączeniu zostają wykreślone z rejestru instytucji kultury stanowi prostą konsekwencję zakończenia ich bytu prawnego. W takiej sytuacji organizator musi przeprowadzić postępowanie mające na celu wyłonienie dyrektora nowo powstałej instytucji, tj. ogłosić konkurs lub powołać dyrektora bez konkursu (z uwzględnieniem przepisów art. 15 i 16 Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej).
Czy w takim razie dyrektorem nowej instytucji może zostać dyrektor jednej z łączonych instytucji? Może, ale nie musi. W sytuacji utworzenia nowej instytucji w wyniku połączenia nie można przyjąć, że akt powołania na dyrektora jednej z łączonych instytucji kultury stanowi podstawę dla sprawowania obowiązków dyrektora instytucji powstałej w wyniku ich połączenia. Powołanie nie obejmuje bowiem podmiotu utworzonego w wyniku łączenia. Dyrektor jednej z instytucji nie staje się automatycznie dyrektorem tworzonego podmiotu. Musi on zostać powołany zgodnie ze stosownymi przepisami ustawy. Oznacza to również, że dyrektorem nowej instytucji wcale nie musi zostać jeden z dotychczasowych dyrektorów łączonych instytucji.
One thought on “Jak połączyć instytucje kultury?”