Czy prezydent może “anulować” konkurs na dyrektora instytucji kultury?

Wszyscy żyjemy inwazją Rosji na Ukrainę, tymczasem prezydent Kielc Bogdan Wenta postanowił „anulować” konkurs na dyrektora BWA w Kielcach. Jego zastępca tłumaczy, że miał do tego prawo i nawet nie musiał podawać przyczyny “anulowania”, ale w swej łaskawości tym razem podał. Wygląda na to że zarówno prezydent jak i jego zastępca nie znają przepisów ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz rozporządzeń dotyczących konkursów na dyrektorów instytucji kultury.

“Co innego konkurs, co innego decyzja prezydenta”

Stanisława Zacharko-Łagowska wieloletnia dyrektorka Biura Wystaw Artystycznych w Kielcach stanęła do konkursu na dyrektora ogłoszonego przez prezydenta Kielc Bogdana Wenty. Konkurs wygrała, pokonując trzy kontrkandydatki, ale zamiast nominacji w ostatnich dniach lutego, na trzy dni przed końcem okresu jej powołania, otrzymała pismo podpisane przez prezydenta, w którym ten informuje o odmowie powołania jej na stanowisko dyrektora BWA. Jak można przeczytać w piśmie, prezydent uznał, że postępowanie konkursowe “powinno wypełniać kryterium przejrzystości oraz równości w traktowaniu wszystkich kandydatów i nie budzić najmniejszych wątpliwości”. Wątpliwości prezydent nabrał po tym jak 2 dni wcześniej wpłynęło do urzędu miejskiego odwołanie od decyzji komisji konkursowej. 

Dotychczasowa dyrektorka Stanisława Zacharko-Łagowska zapowiedziała odwołanie od decyzji prezydenta do Rady Miejskiej. Według niej wygrała uczciwie a prezydent nie miał podstaw prawnych do anulowania wyników konkursu. Sprawę opisuje między innymi Marcin Sztandera z kieleckiego oddziału “Gazety Wyborczej” (dostęp płatny). 

Marcin Chłodnicki, wiceprezydent Kielc w wypowiedzi dla gazety stwierdził, że prezydent miał prawo nie przyjąć rozstrzygnięcia konkursu i mógł to zrobić nawet nie podając przyczyn. Jak dodaje wiceprezydent, w tym przypadku prezydent przyczynę podał. Według niego procedura odbywa się zgodnie z prawem a “czym innym jest część konkursowa, a czym innym decyzja prezydenta”. 

Brak podstawy prawnej do “anulowania”

Z przykrością stwierdzam, że prezydent Bogdan Wenta i jego zastępca Marcin Chłodnicki mają poważne deficyty wiedzy w kwestii powoływania dyrektorów instytucji kultury i organizacji konkursów. Udzielę im więc bezpłatnych korepetycji. Przy okazji polecam moją książkę “Samorządowa instytucja kultury. Instrukcja obsługi”. Obiecuję też, że przy okazji następnej aktualizacji książki poświęcę jeden rozdział konkursowi na dyrektora BWA w Kielcach jako kolejny przykład nadużycia i łamania prawa przez organizatorów instytucji kultury. 

BWA w Kielcach jest instytucją w której konkurs jest domyślną formą wyłonienia kandydata na stanowisko dyrektora. Instytucja znajduje się w wykazie samorządowych instytucji kultury w których wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora następuje w drodze konkursu określonym Rozporządzeniem Ministra Kultury i dziedzictwa Narodowego z 30 lipca 2015 roku. To oznacza, że konkurs na dyrektora BWA w Kielcach musi zostać ogłoszony i zorganizowany zgodnie z przepisami ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie konkursu na dyrektora instytucji kultury. 

Zgodnie z art. 16 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej organizator instytucji kultury ma obowiązek ogłosić konkurs, powołać komisję wskazując jej przewodniczącego, ustalić regulamin jej pracy oraz zapewnić obsługę komisji konkursowej. Organizator też ma prawo wskazania trzech swoich przedstawicieli w dziewięcioosobowej komisji. Żaden przepis nie pozwala na jakąkolwiek ingerencję organizatora konkursu w pracę komisji konkursowej.

Zgodnie z art. 16 ust. 11 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej konkurs pozostaje nierozstrzygnięty w razie stwierdzenia przez komisję konkursową, że żadna oferta nie spełnia warunków określonych w ogłoszeniu o konkursie lub że żaden z uczestników dopuszczonych do udziału w konkursie nie spełnia kryteriów oceny określonych w konkursie. Analogiczne zapisy umieszczono w Zarządzeniu Prezydenta Miasta Kielce z dnia 15 grudnia 2021 r. w sprawie ustalenia Regulaminu określającego szczegółowy tryb pracy Komisji konkursowej ds. wyboru kandydata na stanowisko Dyrektora Biura Wystaw Artystycznych w Kielcach. Zgodnie z ustawą w sytuacji rozstrzygnięcia konkursu, z którą mamy do czynienia w tym przypadku, prezydent jako organizator instytucji kultury ma obowiązek przedstawić kandydatowi wyłonionemu w konkursie warunki organizacyjno-finansowe instytucji kultury, określone z uwzględnieniem programu realizacji zadań w celu uzgodnienia treści przewidzianej ustawą obowiązkowej umowy dotyczącej warunków organizacyjnych i finansowych działalności instytucji.

Z wyżej przytoczonych przepisów wynika, że prezydent Bogdan Wenta “anulował” konkurs bez podstawy prawnej. Żaden przepis ustawy jak i rozporządzenia nie przewiduje “anulowania” konkursu. Żaden przepis nie upoważnia też prezydenta do odrzucenia rekomendacji komisji. To natomiast oznacza, że czynność prawna dokonana przez prezydenta, polegająca na unieważnieniu konkursu, jest z mocy prawa nieważna, jako podjęta bez podstawy prawnej. W tej sytuacji prezydent powinien wycofać się ze swej pozbawionej podstawy prawnej decyzji i powołać Stanisławę Zacharko-Łagowską na dyrektorkę Biura Wystaw Artystycznych w Kielcach. 

Regulacja przesądzająca

Dodać należy, że w przeszłości zdarzały się spory dotyczące prób unieważniania konkursów lub nie akceptowaniu rozstrzygnięć komisji konkursowych przez organizatorów. Na przykład w 2015 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy badając konkurs na dyrektora Teatru im. Wilama Horzycy w Toruniu stwierdził, że taka praktyka jest niezgodna z art. 16 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Żeby rozwiać wątpliwości Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2018 r. zaproponował nowelizację ustawy powołując się m. in. na ww. orzeczenie. – Dlatego zachodzi potrzeba wprowadzenia do ww. ustawy regulacji jednoznacznie przesądzającej, że konkurs może być nierozstrzygnięty, oraz określającej obowiązki organizatora wobec prawidłowego wyłonionego kandydata – czytamy w uzasadnieniu projektu nowelizacji, która która weszła w życie 12 kwietnia 2019 r. i wprowadziła cytowane wyżej przepisy art. 16 ust. 11.