Czy próby orkiestry są artystycznym wykonaniem utworu i czy muzycy mogą korzystać z 50-procentowych kosztów uzyskania przychodu? Dowiedz, co w tej sprawie orzekł sąd?
Sprawa honorariów dla muzyków zatrudnionych w orkiestrze trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego po tym, jak Dyrektor Izby Skarbowej w Olsztynie w interpretacji indywidualnej stwierdził, że muzykom z tytułu prób przysługują zryczałtowane koszty uzyskania przychodu (tj. 20 proc.), bo są oni jedynie wykonawcami utworu i nie dochodzi do przejścia praw autorskich na pracodawcę.
Według urzędników skarbowych próby i próby sekcyjne nie powodują przejścia praw autorskich, bo nie są artystycznym wykonaniem utworu. Ponadto, czas poświęcony na wykonanie zadania nie jest odpowiednikiem udziału w prawie autorskim do utworu i na jego podstawie nie można określić wysokości wynagrodzenia należnego pracownikowi za korzystanie przez pracodawcę z praw autorskich. Nie istnieje możliwość wyszczególnienia utworów tworzonych przez muzyków orkiestrowych w myśl ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wobec powyższego muzycy są jedynie wykonawcami utworu. Zdaniem Dyrektora Izby Skarbowej 50-procentowe koszty uzyskania przychodu można zastosować jedynie gdy muzycy wykonują koncerty.
Z tym poglądem nie zgodził się WSA w Olsztynie. Według sądu, zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki pozostaje pod ochroną niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Artystycznymi wykonaniami są w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania. Jak podkreślił Sąd wspólną cechą dóbr niematerialnych, które chronią przepisy prawa autorskiego, jest ich oryginalność i indywidualność. Dla oceny, czy wykonanie utworu ma charakter artystyczny, nie ma znaczenia jego wartość, przeznaczenie, ani sposób wyrażenia.
W ocenie Sądu nie budzi wątpliwości fakt, iż muzycy instrumentaliści orkiestry wykonując na próbach utwory znanych klasyków muzyki orkiestrowej, które później prezentowane są na wydarzeniach koncertowych spełniają wymogi ustawowe „wykonania artystycznego”. Zdaniem Sądu nie sposób muzyki rozbrzmiewającej na próbach profesjonalnej orkiestry kameralnej uznać wyłącznie jako „ćwiczenia techniczne” grupy osób, które nie podlegają jakiejkolwiek ochronie prawa autorskiego. Działalność artystyczną można bowiem zinterpretować jako każdą działalność wykonawczą (w odróżnieniu od wytwórczej) o charakterze twórczym, indywidualnym, w zakresie której mieściłoby się zarówno artystyczne interpretowanie utworów, jak i wykonywanie dzieł nie podlegających ochronie prawnoautorskiej. Działalność taka musi się jednak w sposób oczywisty odróżniać od działalności mechanicznej, tzn. produkcyjnej czy technicznej, której nie znamionuje cecha twórczości.
Jak czytamy w uzasadnieniu orzeczenia, zawodowi muzycy instrumentaliści na próbach wykonują utwory z repertuaru orkiestry, uwzględniając wskazówki odnośnie interpretacji poszczególnych części dzieła muzycznego, udzielane przez dyrygenta. Na tym poziomie wykonawczym muzycy na próbach nie uczą się „odczytywania nut” jak to może mieć miejsce w przypadku amatorów, czy zespołów szkolnych. Istotą prób profesjonalnej orkiestry jest wielokrotne powtarzanie dzieł muzycznych w celu perfekcyjnego przygotowania całego zespołu do sezonu artystycznego.
Według sądu wbrew stanowisku urzędników skarbowych, zarówno na próbach, próbach sekcyjnych, jak również w dniu koncertu mamy do czynienia z „wykonanymi artystycznymi”.
– Co więcej nierzadko na próbach w warunkach niezakłóconej akustyki wykonanie artystyczne danego utworu jest lepsze niż w dniu koncertu. Powszechnie przyjętą praktyką jest nagrywanie utworów dla potrzeb wydawnictw fonograficznych właśnie podczas próby orkiestry – podkreślił sąd.
Zdaniem sądu cechę utworu w rozumieniu prawa autorskiego posiada każde wykonanie, które choć w minimalnym stopniu jest twórcze i indywidualne. W ramach prób dochodzi niejednokrotnie do stworzenia dzieła subiektywnie nowego mającego cechę niepowtarzalności. Istotą muzyki wykonywanej na żywo przez profesjonalnych instrumentalistów jest pełne zaangażowanie swej osobowości artystycznej w proces wykonawczy oraz dobór indywidualnych środków wykonawczych przez poszczególnych artystów. Ten sam utwór muzyczny wykonywany przez różne orkiestry będzie różnił się w zakresie barwy dźwięku, kolorystyki czy też odmiennej interpretacji poszczególnych fraz muzycznych.
Próby odbywające się w siedzibie lub w innym wyznaczonym przez pracodawcę miejscu oraz koncerty prowadzą do powstania artystycznego wykonania lub ustalenia utworu muzycznego. Zatem wydatek poniesiony na próby orkiestry z prawnopodatkowego punktu widzenia może być zakwalifikowany jako poniesiony w celu bezpośrednio uzyskania przychodu lub utrzymania źródła przychodów. Wobec tego pracodawca może stosować 50-procentowe koszty uzyskania przychodów (pomniejszonego o potrącone należne składki na ubezpieczenie społeczne). Sąd zwrócił uwagę, że z treści umowy o pracę powinno jednoznacznie wynikać, że obowiązki ze stosunku pracy obejmują także działalność jako artysty wykonawcy, a wyodrębniona część wynagrodzenia stanowi honorarium za przeniesienie praw pokrewnych z tytułu artystycznego wykonania utworów na próbach i koncertach.
Orzeczenie jest nieprawomocne.